Investigadores ourensáns crean un sistema de alerta ante inundacións

12 Dec Investigadores ourensáns crean un sistema de alerta ante inundacións

EPhysLab é un equipo multidisciplinar de o Campus de Ourense constituído no ano 2002, formado por investigadores en Física da Atmosfera e do Océano e Enxeñería Informática. Están integrados na Facultade de Ciencias e na Escola de Enxeñería Aeroespacial. No 2017, EPhysLab uniuse ao proxecto europeo  RISC Miño-Limia, liderado pola Confederación Hidrográfica. O obxectivo era mellorar a xestión e a capacidade de reacción ás problemáticas asociadas aos fenómenos extremos, como inundacións e secas, e mitigar os seus efectos na demarcación hidrográfica internacional das concas dos dous ríos (Miño e Limia). Cun orzamento de 2,3 millóns de euros, o proxecto finalizará o próximo 31 de decembro, tras ser prorrogado pola situación xerada pola pandemia.

Un dos principais froitos do proxecto RISC Miño-Limia foi a creación, por parte de EPhysLab, dun sistema de alerta que permite coñecer con días de adianto o risco de inundacións nos núcleos máis poboados da conca do Miño-Sil. Denominouse Midas, (Miño River Flood Alert System). Moncho Gómez Gesteira, membro do grupo e catedrático de Física da Terra de a Universidade de Vigo, foi un dos artífices deste método. «Todos os días, de madrugada, o sistema entra de forma automática en Meteogalicia para descargar as súas predicións meteorolóxicas. Eses datos pásanse a un modelo sinxelo de carácter hidrolóxico, chámase Hec-hms», explica. Trátase dun dominio público, desenvolto polo Centro de Enxeñería Hidrolóxica do corpo de enxeñeiros da armada dos EE. UU. Calcula o hidrograma (volume de auga que pasou por un punto nun intervalo de tempo considerado) producido por unha conca, se se lle facilitan os datos da zona e de precipitacións.

«É un modelo relativamente sinxelo que permite saber canta auga pode levar o río nas proximidades das cidades. Por exemplo, podemos saber canta chegará nos próximos días a Velle, onde temos un punto de control, xa que prevemos canto vai chover desde a parte alta do río, en Lugo, e en que cantidade chegará a Ourense», explica Gómez Gesteira.

Neste sentido, sinala que na actualidade hai catro puntos de control na conca, nas zonas máis poboadas, pero esperan chegar aos corenta

O sistema de alerta non acaba aquí. O seguinte paso é que os datos pasen ao modelo Iber. É un sistema matemático bidimensional de simulación de fluxos de ríos, canles e leitos naturais que permite o cálculo de avenidas e inundacións e a delimitación de zonas inundables. As zonas onde chegará a auga. Esta ferramenta está desenvolta directamente desde a administración pública española xunto con varias universidades. Con estes dous sistemas (Hec-hms e Iber) pódese saber canta auga chegará á conca nos días inmediatos e cal será o seu desprazamento. O sistema xerado por EPhysLab ofrece as conclusións de todos estes datos en non máis dunha hora. «Ás dúas da mañá recibimos os datos de Meteogalicia e ás tres xa temos a predición para a zona que nos interesa», explica. Iso si, como as predicións meteorolóxicas cambian, o sistema funciona diariamente para ir axustando a previsión

Para poder centrar o modelo na conca Miño-Sil, os investigadores tiveron, ademais, que analizar e incluír no programa todos os datos históricos da conca, que foron facilitados por a Confederación Hidrográfica.

«A CHMS forneceunos as series históricas sobre a auga que caeu aos ríos. Fixemos un percorrido de 15 anos cara atrás para ver cantas veces das que previmos que ía ver inundacións hóuboas. E acertamos nun 95 % das veces», explica.

O sistema deseñado por  EPhysLab permitirá á Hidrográfica adiantarse aos riscos das choivas. Por exemplo, valar zonas con antelación e organizar o traballo dos servizos de emerxencia, se fose necesario. Moncho Gómez Gesteira sinala que todos os datos apuntan a que o cambio climático trae —está a verse— un maior número de fenómenos adversos puntuais, en forma de grandes borrascas ou episodios de seca. O traballo do equipo de investigación permitiu chegar á conclusión de que as precipitacións serán menores no futuro e máis irregulares. Haberá máis eventos de choivas intensas e de secas. «Tomamos 40 modelos internacionais que predín como vai ser o clima, as choivas e temperaturas no século XXI. Vimos as que se axustaban mellor á nosa zona e quedámonos con dez modelos históricos. O Cedex (Centro de estudos experimentais) fíxonos un mapa de recursos hídricos no futuro. Dentro de cen anos correrá un 10 % menos de auga polos ríos da provincia. E en localidades particulares vimos a demanda dos usuarios e a previsión de recursos. Isto permite tomar medidas», explica Gómez Gesteira. O obxectivo futuro de EPhysLab é poder ampliar as bases de datos meteorolóxicos para ser aínda máis exactos.